«در سایهٔ سرو» انیمیشن کوتاه ۲D (حدود ۲۰ دقیقه) از حسین ملایمی و شیرین سوهانی است؛ محصول کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و استودیو برفک. فیلم نخستین‌بار در بخش افق‌های جشنواره ونیز ۲۰۲۳ نمایش داده شد و پس از طی یک مسیر درخشانِ جشنواره‌ای، در اسکار ۲۰۲۵ برندهٔ جایزهٔ بهترین انیمیشن کوتاه شد؛ افتخاری تاریخی برای انیمیشن ایران.
خلاصه روایت
قصه، کم‌دیالوگ و مینیمال است: ناخدایی سابق با اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) کنار دریا با دخترش زندگی می‌کند. شِکافی که جنگ در روان او انداخته، هر صبحِ این خانهٔ کوچک را به مرز فروپاشی می‌کشاند تا روزی که نهنگی به ساحل می‌افتد؛ رویدادی که رابطهٔ پدر–دختر، خاطرهٔ کشتیِ بمباران‌شده و آرزوی رستگاری را به هم گره می‌زند. پایان‌بندی با فروبردن کشتی و رها شدن نهنگ، استعاره‌ای تکان‌دهنده از دل‌کندن از گذشته است.
فرم و زبان تصویر
فیلم با انیمیشن دوبعدیِ فریم‌به‌فریم و طراحی بیانی موجز کار می‌کند؛ رنگ‌گذاری و میزانسن‌ها به‌جای گفتار، بار روایت را بر دوش می‌کشند. این اقتصادِ بیان، به‌خصوص در مونتاژهای کش‌دارِ تقلا برای نجات نهنگ، به تعلیق احساسی بدل می‌شود. گزارش‌های تولید نیز بر همین انتخاب‌های آگاهانه در فرم، از بافت‌های دستی تا ریتم برش‌ها تأکید می‌کنند.
صدا، موسیقی و ریتم
«در سایهٔ سرو» با طراحی صدای مینیمال ضربه می‌زند: خش‌خش باد، شرهٔ آب، فریاد مرغان دریایی و پارگی نفس‌های پدر، به‌جای موسیقی پرطمطراق، حجمِ عاطفی صحنه‌ها را می‌سازد. منتقدان مستقل نیز «صوت» را نخستین ضربهٔ حسی فیلم دانسته‌اند؛ امری که ریتم فروپاشی/فرونشستنِ خشم را به تماشاگر انتقال می‌دهد.
تم‌ها و ناخودآگاه روایی
در مرکز فیلم، وارثتِ رنج ایستاده است: دختری که میان مراقبت از پدر و نجات نهنگ، نقش «میانجیِ رستگاری» را می‌پذیرد. سرو در فرهنگ ایرانی نمادِ استواری برای مثال در عنوان فیلم با نهنگ، بدنِ عظیمِ زخم‌خورده‌ای که باید به دریا بازگردد، مکالمه‌ای استعاری می‌سازد: استقامتِ بیرونی وقتی معنا می‌یابد که بار گذشته رها شود. گفت‌وگوهای کارگردانان نیز صراحتاً به پیوند داستان PTSD بازماندگان جنگ و کارکرد نمادین سرو اشاره دارد.
بازی دوربین نامرئی
هرچند دوربینی واقعی وجود ندارد، اما میزانسن‌های متوالی و جابه‌جایی قاب‌ها، حس دوربینِ شناور ایجاد می‌کند؛ گاه نظاره‌گر، گاه مزاحم، و گاه هم‌نفس با کودک. این کیفیت «شناور»—از سکوت‌های کش‌دارِ خانه تا حضورِ مهیبِ دریا، فیلم را از یک داستانِ خطی به تجربه‌ای حسی ارتقا می‌دهد. مستندات «پُست مگ» دربارهٔ ساخت نیز همین «غوطه‌وری» را هستهٔ طراحی زیبایی‌شناختی اثر می‌دانند.
دریافت انتقاد و دستاورها
«در سایهٔ سرو» با فتح جایزهٔ بهترین انیمیشن کوتاه Tribeca، بهترین انیمیشن LA Shorts، جایزهٔ بزرگ هیأت داوران Animayo و Best in Show در SPARK Animation مسیر اسکار را هموار کرد و نهایتاً در نودوهفتمین اسکار تندیس را به خانه برد. این موفقیت‌ها در کنار نامزدی Annecy و حضور گسترده در کلرمون-فران و دیگر جشنواره‌ها، جایگاه اثر را تثبیت کرد.
داوری نهایی
«در سایهٔ سرو» به‌جای خطابه‌های لفظی، با تصویر و صدا سخن می‌گوید. قدرتش در تبدیلِ نشانه‌ها به تجربهٔ بدنی است: نهنگ، کشتی، ساحل و سرو، همه به عضوهای زنده یک بدنِ دردمند بدل می‌شوند. اگر از برخی مخاطبان، ایجاز روایی و تمثیل‌های پررنگ، همدلی فوری نگیرد، برای بسیاری دیگر سطحی از پالایش عاطفی فراهم می‌کند که کمتر در انیمیشن‌های داستان‌گو می‌بینیم. دستاورد اسکار برای این فیلم، صرفاً مدالی بر سینه سازندگان نیست؛ تثبیتِ بیانیه‌ای زیبایی‌شناختی است: این‌که می‌توان رنج جمعی را با فروتنیِ فرمی، جهان‌شمول و به‌یادماندنی روایت کرد.
